EIGEN KUNST EERST

Folkert de Jong vind ik een zeer goede beeldhouwer. Alles wat een goede beeldhouwer betaamt, kan of heeft hij: gevoel voor massa, detail, verhoudingen, beheersing van zijn materiaal, beheersing van zijn thematiek. De tentoonstelling in het Groninger Museum laat in een pakkend overzicht zien wat zijn capaciteiten zijn, en de hoop die hij daarmee geeft voor wat we in de toekomst mogen verwachten. Ik heb dus de catalogus gekocht.

Wanneer je de catalogus doorbladert, valt je wel meteen één lacune op in de Jongs werk, dat door het Groninger Museum zeer goed ondervangen is. Folkert de Jong is een beetje ouderwets, hij is net Rodin, en die is al bijna honderd jaar dood! Iedere cataloguspagina laat een mooie grote afbeelding zien van een bepaald werk, soms ondersteund door een detailfoto of overzichtsfoto. Iedere foto heeft een grijze achtergrond, of de witte muren van een museumzaal als decor waarin de figuren fungeren. Alle werken verworden zo tot eenlingen, tot geisoleerde beelden die, net als de Denker van Rodin, niet meer dan hun sokkel als domein hebben. Als je het bezoek aan het Groninger Museum vergeten zal zijn, zijn de catalogusfoto's arme beelden om de Jongs werk op te beoordelen. Want het Groninger Museum heeft eigenlijk de Jongs werk afgemaakt: de muren van iedere zaal zijn geschilderd in een kleur die voorkomt, of past bij het getoonde werk. Daarmee stap je als beschouwer het werk van de Jong binnen en zuigt het je op. In plaats van afstandelijke toeschouwer, vind je jezelf terug als participant. Hierdoor vroeg ik me bijvoorbeeld af of mijn eigen olijkheid misschien niet toch meestal misplaatst is, of ik niet toch ook gewoon achterlijk ben en me met deze blogposts mezelf een rad voor ogen draai, net als de ziekelijke commedianten die Folkert de Jongs werk bevolken. 1 - 0 dus, wordt de uitslag, en ja, heel belerend, hopelijk heeft Folkert de Jong van deze tentoonstelling geleerd.

't Schijnt dat je ongeveer een hoek van 140 graden beslaat met je zicht. Dat is behoorlijk. Wat binnenkomt wordt achter je ogen nog een beetje rechtgetrokken, stel ik mij zo voor, en de twee beelden worden aan elkaar geknoopt zodat er een ruimtelijke ervaring optreedt; een ingenieus systeem. Jammer dat er niet een paar modi bij geleverd zijn, zodat je wat kunt switchen al naar gelang je gemoedstoestand. Gelukkig hebben wij mensen daar zelf wat variaties op bedacht, zowel technisch (microscoop, telescoop, bril, etc.) als biologisch (paddo's!). De hulpstukken blijven meestal beperkt tot bepaalde disciplines en kom je zelden tegen in het openbaar (op de bril na). 't Zou wel leuk zijn, een openbare telescoop waar je, als je net de tram bent uitgestapt, even een blik in kan werpen om te zien hoe de maan er vandaag bijstaat, of een openbare microscoop waar je je vinger even onder kunt leggen, waarna je schrikt van de hoeveelheid krioelende bacteriën die je toelachen. Helaas moeten we het, als alternatief, stellen met een verchroomd stuk plastic bij de electronica grootgrutter. Trouwens, ik zou als medewerker niet kunnen zien of er wat gejat wordt (of zit er een camera áchter?).

Albert Heijn blinkt uit in sympathieke reclamecampagnes, een onuitputtelijke stroom manies (Wuppies, iets met Disney, voetbal puzzels) en degelijke vormgeving. Dat vergt natuurlijk een goede organisatie, met goed verdeelde verantwoordelijkheden. De zogenaamde 'template' voor kortingen wordt waarschijnlijk standaard geleverd vanuit het hoofdkantoor, men behoeft alleen wat prijzen in te vullen, het kortingspercentage wordt dan vanzelf berekend. Ctrl-P en het rolt uit de printer. Weer een klusje geklaard. Gelukkig wordt het percentage wel na twee decimalen afgebroken.

Zouden de kapers verantwoordelijk voor het WTC-drama de datum bewust gekozen hebben? 911 is tenslotte het alarmnummer van de VS. Het geeft te denken, dat ze op de overeenkomstige datum hun daad hebben gepleegd. Zouden de AIVD en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding extra alert zijn op elf februari's en één decembers? Hoe metaforisch zijn terroristen? Bestaat er zoiets als poëtische misdaad? Een bekend voorbeeld komt toch uit de 'kunst' zelf: de film 'Seven'. Een zieke geest die met grote precizie en met de hoofdzonden als ultiem wapen de gruwelijkste misdaden pleegt (laat plegen), geheel gecomponeerd, tot en met zijn eigen einde: poëtische morbiditeit.

Het triviale kan per ongeluk meer betekenis krijgen dan je verwacht. Laten we duidelijk zijn: ik snap ook wel dat de betekenis van een rijtje van vier rode auto's een betrekkelijk particuliere aangelegenheid is (vier-op-een-rij, kwartetten), evenals de analogie tussen wat boodschappen op de lopende band en een 16e eeuws stilleven. Maar de uitspraak slaat ook op de afbeelding hiernaast zowel als op de betrekkelijke onbeduidendheid van een gewone septemberochtend die sindsdien tot het einde der tijden onderdeel zal uitmaken van de nationale geschiedenis van de VS. Trouwens, niet dat die ochtend verandert, maar de abstractie ervan in de datum krijgt een extra betekenis; sinds Wittgenstein valt te verdedigen dat de betekenis van een woord (of zaak) samenhangt met hoe wij het in een taal (of beeldtaal) gebruiken. En daarmee gaat het me in dit geval ook om het plotselinge en absurde, en daardoor ook machtige van de betekenisverandering van het triviale, en de poëzie die daar onbedoeld inzit. Het kan dus ook andersom: morbide poëzie.