Het Laantje bij Middelharnis, ik ben er nu drie keer geweest. Nee, helaas nog niet in Middelharnis, maar in Londen, bij The National Gallery, alwaar het schilderij bleek te hangen. In 2010 vond ik het beeld in Los Angeles, althans, ik zag een overeenkomstig beeld, en ik realiseerde me dat ik het beeld goed kende maar nog nooit het origineel had gezien. Nu ben ik er dus alweer enkele keren geweest. Het hangt mooi op zaal, tegen een grijsblauwe achtergrond. Het is veel groter dan ik gedacht had, toch gauw 100 bij 140 cm.
Ik nam de eerste keer dat ik er voor stond de tijd om het eens goed te bekijken. Naarmate ik langer keek, had ik het gevoel alsof Meindert Hobbema een spelletje met me speelde. Wanneer ik een detail bestudeerde, viel het me op dat het er toch anders uitzag dan hoe ik het in eerste instantie had waargenomen. Ook gold dit voor elementen van het schilderij waarvan ik dacht dat ik wist hoe ze eruit zagen, omdat ik het schilderij toch vaak op reproducties heb gezien. Na een paar minuten moest ik er een beetje om lachen: hij heeft me beet.
Eén boompje in de rechter rij blijkt eigenlijk net om de hoek aan de rand van het andere paadje te staan, bijvoorbeeld. Het kleine torentje aan de rechterkant staat exact tussen twee boompjes en het zesde boompje links staat net ná het bruggetje. En rechts staan zeven lage boompjes in een groepje, terwijl de voorste twee groepen dunne boompjes beide uit zes bestaan, of nee, ja of toch wel! Het lukt Hobbema om een ogenschijnlijk gewoon landschap zo neer te zetten dat je er naar kíjkt, hij neemt je mee op kijktocht door je telkens te laten verrassen. Waarom staat dat mannetje rechts tussen de bomen met zijn pijp? Puur voor de compositie? Geldt dat ook voor het rode schoorsteentje rechts op het donkere dak? En die hijskraan, aan de haven, want je ziet ook scheepsmasten, ook een zuiver compositorisch element? Het is net zo'n piekje aan de horizon als de kerktorentjes, nokken en schoorstenen.
In alles toont Hobbema zich hier een goede componist: de compositie is heel afgewogen, alle elementen hebben bestaansrecht en het beeld is daardoor dwingend. Toch verbazingwekkend dat een vroege restauratie, die volgens de overlevering nogal wat in het beeld heeft aangepast, het schilderij niet verpest lijkt te hebben.
