In 1997 ging ik voor het eerst naar de Documenta in Kassel. Ik was net twintig, nog geen academiestudent maar wel geïnteresseerd in alles wat met kunst te maken had. Mijn toenmalige 'schoonvader' was een fervent kunstliefhebber en was al naar meerdere Documenta's in het verleden geweest. Voor mij was het nieuw. Alles was nieuw. Nou ja, bijna alles. Ik kende al wel enkele kunstenaars die er tentoon stelden, wist wel waar Kassel lag en was ook al wel eens in een museum geweest. Ik was echter nog nooit naar een tentoonstelling geweest die zo groot was, dat je na twee dagen kijken lichte vormen van mentale uitputting vertoonde omdat je zoveel visuele informatie te verwerken kreeg.
Ik kreeg van eerder genoemde vader van mijn vriendin een Short Guide (in mooi Duits Kurzführer): het kleine handzame broertje van de grote onbetaalbare Documenta catalogus. Dit boekje werd het startpunt van een kleine verzameling Short Guides die ik de afgelopen 15 jaar heb aangelegd, want sinds 1997 ben ik bij elke Documenta geweest: in 2002 met Akademie Minerva als begeleider, in 2007 als tussenstop op vakantie naar Frankrijk en in 2012 met medekunstenaars opgevouwen in de auto op en neer naar Kassel.
Toen ik thuis kwam na het bezoek aan laatstgenoemde, pakte ik eens alle Short Guides bij elkaar, een compact setje informatie over contemporaine kunst. Verschillende vragen schoten me te binnen: welke Documenta vond ik de beste? Is het zo dat ik mijn eerste Documenta zo overweldigend vond dat dat de maatstaf is geworden voor de bezoeken aan volgenden? Was de 10e Documenta, vanuit nu bekeken, een laatste staartje Modernisme? Is de fragmentatie die daarna de volgende Documenta's lijkt te kenschetsen een perspectief dat ikzelf gecreëerd heb op basis van die 10e Documenta, of heb ik die fragmentatie geïnternaliseerd en kijk ik daarom terug op de 10e Documenta als het laatste staartje Modernisme? Met andere woorden: ik realiseer me nu dat je perspectief gevormd wordt op basis van wat je in het moment ziet, maar ook dat je je zou kunnen herinneren hoe je perspectief was en veranderd is. Dit heeft tot gevolg dat het soms moeilijk is te analyseren of je met een oud perspectief naar het heden kijkt, of met een nieuw geadopteerd perspectief op het verleden terugkijkt.
Een heel ander, maar niet minder interessante opmerking is deze: wat opvalt is dat de context door de jaren heen groter is geworden. Ik bedoel daarmee: bij Documenta 10 was het denk ik nog mogelijk om met een handvol meetlatten, referenties en kaders de kunst te vatten, bij de laatste twee Documenta's daarentegen wordt er meer van je gevraagd: je bent bijna verplicht geografische en culturele grenzen los te laten en de hele wereld als referentie, als kader, te nemen. Het risico dat de kunst daarmee loopt, zou kunnen zijn dat het een te specialistisch vakgebied wordt, alleen toegankelijk voor zij die kosmopolitisch zijn en denken. Of juist dat kunst eigenlijk zo lokaal is dat subdomeinen zeer toegankelijk worden voor specifieke subgroepen. Dit zou kunnen uitlopen op dat de Documenta als concept ingehaald is door deze fragmentatie en dat ze zich moet opblazen in tien (vijftig, honderd…) kleine, over de hele wereld verspreide tentoonstellingen.